한국국제교류재단

Nếu có ai đó cảm thấy sự nổi tiếng mà các nhóm nhạc ảo đạt được ở thực tế là giả tạo chỉ vì họ là sản phẩm giả tưởng thì họ cần phải suy nghĩ lại. Điều này cũng tương tự đối với những người cho rằng sự nổi tiếng của nhóm nhạc ảo chỉ là một phần của văn hóa “cuồng” sẽ nhất thời trôi qua.

Tình cảm của người hâm mộ dành cho những nhóm nhạc này hoàn toàn không phải là ảo. Chúng ta hãy cùng xem một vài ví dụ. Tháng 9 năm 2023, ISEGYE Festival – lễ hội âm nhạc ngoại tuyến liên kết với metarverse đầu tiên của Hàn Quốc đã được tổ chức tại Công viên Lễ hội Ánh trăng Songdo, Incheon. Có tất cả 16 nghệ sĩ, bao gồm nhóm nhạc nữ ISEGYE IDOL, YouTuber ảo, nghệ sĩ ảo lẫn nghệ sĩ thực đã cùng kết nối hai thế giới thực và ảo thông qua âm nhạc. Đó là thời điểm metaverse trở thành hiện thực và hiện thực trở thành metaverse. Số lượng khán giả đến xem lễ hội lên đến 20.000 người, tỷ lệ lấp đầy chỗ ngồi trong các suất chiếu đồng thời tại rạp phim đạt 95,7% khiến lễ hội trở thành chủ đề bàn tán nóng hổi.

Ngoài ra, vào ngày 28 tháng 12 năm 2023, một hoạt động gây quỹ để phát hành MAGICAL GIRL ISEGYE IDOL (tạm dịch Những cô gái phù thủy ISEGYE IDOL), webtoon về nhóm ISEGYE IDOL đã được tổ chức trên Tumblbug – nền tảng gây quỹ cộng đồng ở Hàn Quốc. Mục tiêu đặt ra là 20 triệu won. Thế nhưng chỉ sau 24 giờ gây quỹ, số tiền thu về đã đạt 2,5 tỷ won và sau một tháng, con số ấy lên đến 4,19889 tỷ won. Đây cũng là số tiền gây quỹ cao nhất chưa từng có trong lịch sử gây quỹ cộng đồng Hàn Quốc trên Tumblbug.

Trường hợp của PLAVE, nhóm nhạc nam ảo vừa mới ra mắt cách đây hơn một năm, cũng rất bất ngờ. Mini album thứ hai của nhóm mang tên ASTERUM: 134-1 phát hành vào tháng 2 năm 2024 đã bán được 569.289 bản chỉ trong tuần thứ nhất. Đây là kỷ lục đầu tiên và cao nhất mà một nhóm nhạc nam ảo đạt được, thậm chí nếu mở rộng đối tượng so sánh ra đến nhóm nhạc nam nói chung thì thành tích của PLAVE chiếm một vị trí đáng kể ở hạng 17. Thành tích này được ghi nhận vào thời điểm mà doanh số bán ra tuần đầu của các nhóm nhạc thần tượng K-pop có xu hướng giảm, trong bối cảnh chính phủ Hàn Quốc bắt đầu xem COVID-19 là bệnh lưu hành (bệnh luôn có mặt trong một quần thể hoặc khu vực cụ thể và dự kiến sẽ tồn tại vô thời hạn – chú thích của người dịch) từ năm 2023 và các nội dung ngoại tuyến được chú trọng trở lại. Đây không phải là lần đầu tiên nhóm gây được sự chú ý trong giới K-pop. Album đầu tay ASTERUM: The Shape of Things to Come phát hành năm 2023 đã trở thành chủ đề bàn tán trong ngành khi doanh số bán ra tuần đầu tiên vượt mức 200.000 bản. Hiện tại ở năm 2024, hầu hết các chỉ số xoay quanh thần tượng ảo đều cho thấy bằng chứng rõ ràng rằng các thần tượng ảo đang thiết lập một hệ sinh thái vững chắc của riêng mình.

Được tổ chức theo concept kết nối hiện thực và thế giới giả tưởng thông qua âm nhạc, lễ hội ISEGYE Festival là lễ hội âm nhạc ngoại tuyến kết nối với metaverse đầu tiên tại Hàn Quốc. Trong hình là ISEGYE IDOL đang biểu diễn tại lễ hội.
ⓒ Parable Entertainment

Sở dĩ các thần tượng ảo có thể nhanh chóng khẳng định vị thế trong ngành công nghiệp văn hóa chủ yếu là do ảnh hưởng của COVID-19. Đại dịch xảy ra trên toàn thế giới trong vài năm qua đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến hầu hết các lĩnh vực của văn hóa nghệ thuật, nhưng trong dòng chảy của khoa học công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), metaverse,... nó trở thành động lực cho sự phục hưng chưa từng có trong thế kỷ XXI.

Trong lúc một bi kịch mà nhân loại thời hiện đại chưa từng trải qua đang diễn ra khiến con người không thể gặp nhau trực tiếp, khoa học kỹ thuật đã tận dụng mọi khoảng trống trong bất kỳ ngành nghề nào mà nó có thể khai thác. Vừa hay lúc đó, thế giới đang xoay chuyển theo hướng có lợi cho những người nắm giữ quyền sở hữu trí tuệ. Đã có nhiều nỗ lực đa dạng nhằm kết hợp công nghệ với sở hữu trí tuệ, và giống như phần lớn các thử thách, chỉ có một số ít thử nghiệm tồn tại và còn lại đều biến mất không dấu vết. Thần tượng ảo chính là một trong những trường hợp còn sót lại.

Thực ra nhu cầu của ngành công nghiệp và công chúng về thần tượng ảo, hay rộng hơn là người ảo, đã luôn tồn tại từ trước đến nay. Khi nghe đến từ “ảo”, người Hàn Quốc sẽ nghĩ ngay đến ca sĩ ảo Adam. Ra mắt vào tháng 1 năm 1998, Adam đã hưởng ứng cảm xúc của giai đoạn chuyển giao thế kỷ vốn đang phổ biến tại thời điểm đó và tạo ra những phản ứng vô cùng nồng nhiệt. Ngay từ khi trình làng vào năm 2020, nhóm nhạc nữ aespa đã quảng bá với tư cách là nhóm nhạc tám thành viên, bao gồm bốn thành viên thật và bốn phiên bản ảo của họ tồn tại trong thế giới giả tưởng. Năm 2021, dựa trên kỹ thuật công nghệ tân tiến, sự xuất hiện của influencer ảo Rozy với ngoại hình vô cùng giống người thật đã khiến nhiều người ngạc nhiên.

Tuy nhiên, các thần tượng ảo đang nổi tiếng hiện nay có diện mạo vô cùng khác biệt với người ảo trước đây. Người ảo có thể được chia thành hai loại chính là người ảo hoạt hình dựa trên nền tảng hoạt họa, và người ảo thực tế được xây dựng bằng 3D. Các ví dụ được đề cập ở trên đều là người ảo thực tế, còn phần lớn các nhóm nhạc thần tượng ảo đang phổ biến đều là kiểu người ảo hoạt hình. Cả ba nhóm tham gia sự kiện cửa hàng pop-up tại The Hyundai Seoul đều có ngoại hình đậm chất người ảo hoạt hình. Đối với người ảo thực tế, việc xây dựng kỹ thuật đồ họa tiêu tốn đáng kể thời gian và chi phí. Đây là điểm yếu chí mạng khi xét đến một quy tắc cơ bản của ngành công nghiệp thần tượng, đó là càng tương tác nhanh và gần gũi với người hâm mộ thì càng được yêu thích. Ngoài ra, chúng ta cũng không thể bỏ qua yếu tố cảm giác “uncanny valley” (tạm dịch thung lũng kỳ lạ) – cảm giác khó chịu khi thấy một sinh vật không phải là con người nhưng lại giống con người quá mức.

Sau khi chia người ảo thành người ảo thực tế và người ảo hoạt hình dựa trên ngoại hình, bây giờ chúng ta hãy xem xét đặc tính của chúng. Hãy cùng nhìn vào ISEGYE IDOL và PLAVE, hai nhóm nhạc được chú ý vì là những trường hợp thành công nhất trong giới thần tượng ảo. Mặc dù thường được xếp vào cùng nhóm thần tượng ảo nhưng thực chất, hai nhóm đang đi trên con đường độc lập của riêng mình trong hai lĩnh vực hoàn toàn khác; nói một cách dễ hiểu thì ISEGYE IDOL tập trung vào yếu tố “ảo” và PLAVE tập trung vào yếu tố “thần tượng”. Là một nhóm nhạc Vtuber, từ ghép của “virtual” và “YouTube”, ISEGYE IDOL đi theo công thức của thế giới Vtuber mà nhóm thuộc về, bao gồm việc thành lập, vận hành cho đến phương thức hoạt động của nhóm. Ngay từ câu chuyện về một nhóm nhạc được tập hợp thông qua chương trình sống còn đã là một mối liên kết mới mẻ giữa hai yếu tố thần tượng và ảo. Sự liên kết này không chỉ dừng lại ở các thần tượng mà còn đang mở rộng đến những lễ hội bao trùm toàn bộ ngành công nghiệp âm nhạc như lễ hội ISEGYE Festival.

Mặt khác, PLAVE chỉ có ngoại hình giống người ảo hoạt hình, còn lại vẫn hoạt động không khác gì những nhóm nhạc nam hiện có mà chúng ta đã biết. Giống như bất kỳ nhóm nhạc thần tượng nào, PLAVE cũng phát hành album, biểu diễn trên các chương trình âm nhạc và xuất hiện trên đài radio. Nhóm cũng tổ chức các sự kiện dành cho người hâm mộ thông qua cuộc gọi video, hay định kỳ sản xuất chương trình phát sóng trực tiếp để giao lưu với người hâm mộ. Sở dĩ PLAVE có đặc trưng này là vì công ty quản lý của nhóm xuất phát từ một công ty chuyên về nhân vật hoạt hình ảo. Công nghệ gốc của họ là sự kết hợp có độ nhạy cao giữa nhân vật hoạt hình ảo và con người. Sự thu hút của con người và của nhân vật ảo đã được thăng hoa thành một sức mạnh tổng hợp mới chưa từng tồn tại. Trên thực tế, họ tích cực tham gia trực tiếp vào quá trình sáng tác, viết lời bài hát cho riêng nhóm và đang bước đi trên con đường chưa từng có với tư cách là những thần tượng ảo tài năng.

Một thế giới nơi thần tượng, nhân vật, YouTuber, âm nhạc cùng tồn tại. Khi nghĩ đến sự xuất hiện của thần tượng ảo tại thế giới đó, tôi tin chắc rằng đó không phải là đối tượng có thể dễ dàng định nghĩa ở thời điểm hiện tại. Trên thực tế, ngay cả những người hâm mộ thần tượng ảo vẫn khó mà đưa ra lời giải thích rõ ràng thế giới mà họ yêu thích đang được vận hành bởi hệ thống nào. Tuy nhiên, chỉ có tấm lòng yêu thích và hâm mộ nhóm nhạc là sự thật rõ ràng. Đối với người hâm mộ, việc thần tượng ảo đến từ thế giới như thế nào, sở hữu ngoại hình ra sao không phải chuyện quan trọng. Họ cũng không nhắc đến hay tò mò về danh tính của những người đứng sau các thành viên. Họ thích thần tượng ảo như chính con người, âm nhạc và điệu nhảy của nhóm. Tình cảm này không khác gì tình cảm của người hâm mộ những thần tượng tồn tại trong thực tế. Để biết tương lai của thần tượng ảo sẽ ra sao, con đường nhanh chóng và dễ dàng nhất là bỏ qua mọi thành kiến, nhìn thẳng vào tấm lòng của những người hâm mộ yêu mến họ.